Listina Verlatinghe (nizozemská deklarace nezávislosti)

Jedná se o doku­ment, kte­rýmžto nizo­zem­ské pro­vin­cie vyhlá­sily nezá­vis­lost (tj. zru­šily slib věr­nosti špa­něl­skému králi Fili­povi II., který nespl­nil své závazky vůči svým pod­da­ným tím, že je utis­ko­val a poru­šo­val jejich práva, jichž ode­dávna užívali).

Verze v moderní angličtině

The Sta­tes Gene­ral of the Uni­ted Pro­vin­ces of the Low Coun­tries, to all whom it may con­cern, do by these Pre­sents send greeting:

As it is appa­rent to all that a prince is con­sti­tu­ted by God to be ruler of a peo­ple, to defend them from oppres­sion and vio­lence as the she­pherd his sheep; and whe­reas God did not cre­ate the peo­ple sla­ves to their prince, to obey his com­mands, whe­ther right or wrong, but rather the prince for the sake of the sub­jects (without which he could be no prince), to govern them accor­ding to equity, to love and sup­port them as a father his chil­dren or a she­pherd his flock, and even at the hazard of life to defend and pre­serve them. And when he does not behave thus, but, on the con­trary, oppres­ses them, seeking oppor­tu­ni­ties to inf­ringe their anci­ent cus­toms and pri­vi­le­ges, exacting from them sla­vish com­pli­ance, then he is no lon­ger a prince, but a tyrant, and the sub­jects are to con­si­der him in no other view. And par­ticu­larly when this is done deli­be­ra­tely, unau­tho­ri­zed by the sta­tes, they may not only disallow his autho­rity, but legally pro­ceed to the cho­ice of ano­ther prince for their defense. This is the only method left for sub­jects whose hum­ble peti­ti­ons and remon­stran­ces could never sof­ten their prince or dis­su­ade him from his tyran­ni­cal pro­ce­e­dings; and this is what the law of nature dicta­tes for the defense of liberty, which we ought to transmit to poste­rity, even at the hazard of our lives. And this we have seen done frequently in seve­ral coun­tries upon the like occasion, whe­reof there are noto­ri­ous instan­ces, and more jus­ti­fi­a­ble in our land, which has been always gover­ned accor­ding to their anci­ent pri­vi­le­ges, which are expres­sed in the oath taken by the prince at his admis­sion to the gover­n­ment; for most of the Pro­vin­ces rece­ive their prince upon cer­tain con­di­ti­ons, which he swears to main­tain, which, if the prince vio­la­tes, he is no lon­ger sovereign.

Now thus it was that the king of Spain after the demise of the empe­ror, his father, Char­les the Fifth, of the glo­ri­ous memory (of whom he rece­i­ved all these pro­vin­ces), for­get­ting the ser­vi­ces done by the sub­jects of these coun­tries, both to his father and him­self, by whose valor he got so glo­ri­ous and memo­ra­ble vic­to­ries over his ene­mies that his name and power became famous and drea­ded over all the world, for­get­ting also the advice of his said impe­rial majesty, made to him before to the con­trary, did rather hear­ken to the coun­sel of those Spa­ni­ards about him, who had con­ce­i­ved a secret hat­red to this land and to its liberty, because they could not enjoy posts of honor and high employ­ments here under the sta­tes as in Naples, Sicily, Milan and the Indies, and other coun­tries under the kin­g’s domi­nion. Thus allu­red by the riches of the said pro­vin­ces, whe­rewith many of them were well acqua­in­ted, the said coun­se­lors, we say, or the prin­ci­pal of them, frequently remon­stra­ted to the king that it was more for his Majesty’s repu­tation and gran­deur to sub­due the Low Coun­tries a second time, and to make him­self abso­lute (by which they mean to tyran­nize at ple­a­sure), than to govern accor­ding to the rest­ricti­ons he had accep­ted, and at his admis­sion sworn to observe. From that time for­ward the king of Spain, following these evil coun­se­lors, sou­ght by all means possi­ble to reduce this coun­try (stripping them of their anci­ent pri­vi­le­ges) to sla­very, under the gover­n­ment of Spa­ni­ards having first, under the mask of reli­gion, endea­vo­red to settle new bis­hops in the lar­gest and prin­ci­pal cities, endowing and incor­po­ra­ting them with the richest abbeys, assig­ning to each bis­hop nine canons to assist him as coun­se­lors, three whe­reof should super­i­n­tend the inquisition.

By this incor­po­ration the said bis­hops (who might be stran­gers as well as nati­ves) would have had the first place and vote in the assem­bly of the sta­tes, and always the prin­ce’s cre­a­tu­res at devo­tion; and by the addi­tion of the said canons he would have intro­du­ced the Spa­nish inqui­si­tion, which has been always as dread­ful and detes­ted in these pro­vin­ces as the worst of sla­very, as is well known, in so much that his impe­rial majesty, having once before pro­po­sed it to these sta­tes, and upon whose remon­stran­ces did desist, and enti­rely gave it up, hereby giving proof of the great affection he had for his sub­jects. But, notwi­thstan­ding the many remon­stran­ces made to the king both by the pro­vin­ces and par­ticu­lar towns, in wri­ting as well as by some prin­ci­pal lords by word of mouth; and, namely, by the Baron of Mon­tigny and Earl of Egmont, who with the appro­bation of the Duchess of Parma, then gover­ness of the Low Coun­tries, by the advice of the coun­cil of state were sent seve­ral times to Spain upon this affair. And, although the king had by fair words given them grounds to hope that their request should be com­plied with, yet by his let­ters he orde­red the con­trary, soon after expressly com­man­ding, upon pain of his dis­ple­a­sure, to admit the new bis­hops imme­di­a­tely, and put them in possession of their bis­ho­p­rics and incor­po­ra­ted abbeys, to hold the court of the inqui­si­tion in the pla­ces where it had been before, to obey and follow the decrees and ordi­nan­ces of the Coun­cil of Trent, which in many articles are destructive of the pri­vi­le­ges of the country.

This being come to the knowledge of the peo­ple gave just occasion to great une­a­si­ness and cla­mor among them, and les­se­ned that good affection they had always borne toward the king and his pre­de­ces­sors. And, espe­ci­ally, see­ing that he did not only seek to tyran­nize over their per­sons and esta­tes, but also over their con­s­ciences, for which they belie­ved them­sel­ves accoun­table to God only. Upon this occasion the chief of the nobi­lity in com­pas­sion to the poor peo­ple, in the year 1566, exhi­bi­ted a cer­tain remon­strance in form of a peti­tion, hum­bly pra­y­ing, in order to appe­ase them and pre­vent pub­lic dis­tur­ban­ces, that it would ple­ase his majesty (by showing that cle­mency due from a good prince to his peo­ple) to sof­ten the said points, and espe­ci­ally with regard to the rigo­rous inqui­si­tion, and capi­tal punishments for mat­ters of reli­gion. And to inform the king of this affair in a more solemn man­ner, and to repre­sent to him how necessary it was for the peace and pro­spe­rity of the pub­lic to remove the afo­re­said inno­vati­ons, and mode­rate the seve­rity of his dec­la­rati­ons pub­lished con­cer­ning divine wor­ship, the Marquis de Ber­ghen, and the afo­re­said Baron of Mon­tigny had been sent, at the request of the said lady regent, coun­cil of state, and of the sta­tes-gene­ral as ambassa­dors to Spain, where the king, instead of giving them audi­ence, and redress the grie­van­ces they had com­pla­i­ned of (which for want of a timely remedy did always appear in their evil con­sequen­ces among the com­mon peo­ple), did, by the advice of Spa­nish coun­cil, dec­lare all those who were con­cer­ned in pre­pa­ring the said remon­strance to be rebels, and guilty of high tre­a­son, and to be punished with death, and con­fis­cation of their esta­tes; and, what is more (thin­king him­self well assu­red of redu­cing these coun­tries under abso­lute tyranny by the army of the Duke of Alva), did soon after impri­son and put to death the said lords the ambassa­dors, and con­fis­ca­ted their esta­tes, con­trary to the law of nati­ons, which has been always reli­gi­ously obser­ved even among the most tyran­nic and bar­ba­rous princes.

And, although the said dis­tur­ban­ces, which in the year 1566 hap­pe­ned on the afo­re­men­ti­o­ned occasion, were now appe­a­sed by the gover­ness and her minis­ters, and many fri­ends to liberty were either banished or sub­dued, in so much that the king had not any show of rea­son to use arms and vio­lence, and further oppress this coun­try, yet for these causes and rea­sons, long time before sou­ght by the coun­cil of Spain (as appears by inter­cep­ted let­ters from the Spa­nish ambassa­dor, Alana, then in France, writ to the Duchess of Parma), to annul all the pri­vi­le­ges of this coun­try, and govern it tyran­ni­cally at ple­a­sure as in the Indies; and in their new conquests he has, at the insti­gation of the coun­cil of Spain, showing the little regard he had for his peo­ple, so con­trary to the duty which a good prince owes to his sub­jects), sent the Duke of Alva with a power­ful army to oppress this land, who for his inhu­man cru­el­ties is loo­ked upon as one of its gre­a­test ene­mies, accom­pa­nied with coun­se­lors too like him­self. And, although he came in without the least oppo­si­tion, and was rece­i­ved by the poor sub­jects with all marks of honor and cle­mency, which the king had often hypo­cri­ti­cally pro­mi­sed in his let­ters, and that him­self inten­ded to come in per­son to give orders to their gene­ral satis­faction, having since the depar­ture of the Duke of Alva equip­ped a fleet to carry him from Spain, and ano­ther in Zea­land to come to meet him at the great expense of the coun­try, the bet­ter to dece­ive his sub­jects, and allure them into the toils, neverthe­less the said duke, imme­di­a­tely after his arri­val (though a stran­ger, and no way rela­ted to the royal family), dec­la­red that he had a cap­tain-gene­ra­l’s com­mis­sion, and soon after that of gover­nor of these pro­vin­ces, con­trary to all its anci­ent cus­toms and pri­vi­le­ges; and, the more to mani­fest his designs, he imme­di­a­tely garri­so­ned the prin­ci­pal towns and cast­les, and caused for­tres­ses and cita­dels to be built in the great cities to awe them into sub­jection, and very cour­te­ously sent for the chief nobi­lity in the kin­g’s name, under pre­tense of taking their advice, and to employ them in the ser­vice of their coun­try. And those who belie­ved his let­ters were sei­zed and carried out of Bra­bant, con­trary to law, where they were impri­so­ned and pro­secu­ted as cri­mi­nals before him who had no right, nor could be a com­pe­tent judge; and at last he, without hea­ring their defense at large, sen­ten­ced them to death, which was pub­licly and igno­mi­ni­ously executed.

The others, bet­ter acqua­in­ted with Spa­nish hypo­crisy, resi­ding in fore­ign coun­tries, were dec­la­red outla­wed, and had their esta­tes con­fis­ca­ted, so that the poor sub­jects could make no use of their for­tres­ses nor be assi­s­ted by their prin­ces in defense of their liberty aga­inst the vio­lence of the pope; besi­des a great num­ber of other gentle­men and sub­stan­tial citi­zens, some of whom were execu­ted, and others banished that their esta­tes might be con­fis­ca­ted, pla­guing the other honest inha­bi­tants, not only by the inju­ries done to their wives, chil­dren and esta­tes by the Spa­nish sol­diers lod­ged in their hou­ses, as likewise by diverse con­tri­bu­ti­ons, which they were for­ced to pay toward buil­ding cita­dels and new for­ti­fi­cati­ons of towns even to their own ruin, besi­des the taxes of the hun­dredth, twen­ti­eth, and tenth penny, to pay both the fore­ign and those rai­sed in the coun­try, to be employed aga­inst their fellow-citi­zens and aga­inst those who at the hazard of their lives defen­ded their liber­ties. In order to impo­ve­rish the sub­jects, and to inca­pa­ci­tate them to hin­der his design, and that he might with more ease execute the instructi­ons rece­i­ved in Spain, to treat these coun­tries as new conquests, he began to alter the course of jus­tice after the Spa­nish mode, directly con­trary to our pri­vi­le­ges; and, ima­gi­ning at last he had nothing more to fear, he endea­vo­red by main force to settle a tax called the tenth penny on mer­chan­dise and manu­facture, to the total ruin of these coun­tries, the pro­spe­rity of which depends upon a flou­rishing trade, notwi­thstan­ding frequent remon­stran­ces, not by a sin­gle pro­vince only, but by all of them uni­ted, which he had effec­ted, had it not been for the Prince of Orange with diverse gentle­men and other inha­bi­tants, who had followed this prince in his exile, most of whom were in his pay, and banished by the Duke of Alva with others who between him and the sta­tes of all the pro­vin­ces, on the con­trary sou­ght, by all possi­ble pro­mi­ses made to the colo­nels already at his devo­tion, to gain the Ger­man tro­ops, who were then garri­so­ned in the prin­ci­pal for­tres­ses and the cities, that by their assistance he might mas­ter them, as he had gai­ned many of them already, and held them atta­ched to his inte­rest in order, by their assistance, to force those who would not join with him in making war aga­inst the Prince of Orange, and the pro­vin­ces of Holland and Zea­land, more cruel and blo­ody than any war before. But, as no dis­gu­i­ses can long con­ceal our inten­ti­ons, this pro­ject was dis­co­ve­red before it could be execu­ted; and he, una­ble to per­form his pro­mi­ses, and instead of that peace so much boas­ted of at his arri­val a new war kindled, not yet extinguished.

All these con­si­de­rati­ons give us more than suf­fi­ci­ent rea­son to renounce the King of Spain, and seek some other power­ful and more gra­ci­ous prince to take us under his pro­tection; and, more espe­ci­ally, as these coun­tries have been for these twenty years aban­do­ned to dis­tur­bance and oppres­sion by their king, during which time the inha­bi­tants were not tre­a­ted as sub­jects, but ene­mies, ensla­ved for­ci­bly by their own governors.

Having also, after the dece­ase of Don Juan, suf­fi­ci­ently dec­la­red by the Baron de Selles that he would not allow the paci­fi­cation of Ghent, the which Don Juan had in his majesty’s name sworn to main­tain, but daily pro­po­sing new terms of agre­e­ment less advan­tage­ous. Notwi­thstan­ding these dis­cou­rage­ments we used all possi­ble means, by peti­ti­ons in wri­ting, and the good offi­ces of the gre­a­test prin­ces in Chris­ten­dom, to be recon­ci­led to our king, having lastly main­ta­i­ned for a long time our depu­ties at the Con­gress of Colo­gne, hoping that the inter­ces­sion of his impe­rial majesty and of the elec­tors would pro­cure an hono­ra­ble and las­ting peace, and some degree of liberty, par­ticu­larly rela­ting to reli­gion (which chie­fly con­cerns God and our own con­s­ciences), at last we found by expe­ri­ence that nothing would be obta­i­ned of the king by pra­yers and tre­a­ties, which lat­ter he made use of to divide and wea­ken the pro­vin­ces, that he might the easier execute his plan rigo­rously, by sub­duing them one by one, which after­wards pla­inly appea­red by cer­tain proc­la­mati­ons and pro­scrip­ti­ons pub­lished by the kin­g’s orders, by vir­tue of which we and all offi­cers of the Uni­ted Pro­vin­ces with all our fri­ends are dec­la­red rebels and as such to have for­fe­i­ted our lives and esta­tes. Thus, by ren­de­ring us odi­ous to all, he might interrupt our com­merce, likewise redu­cing us to despair, offe­ring a great sum to any that would assas­si­nate the Prince of Orange.

So, having no hope of recon­ci­li­ation, and fin­ding no other remedy, we have, agre­e­a­ble to the law of nature in our own defense, and for main­ta­i­ning the rights, pri­vi­le­ges, and liber­ties of our coun­try­men, wives, and chil­dren, and latest poste­rity from being ensla­ved by the Spa­ni­ards, been con­stra­i­ned to renounce alle­gi­ance to the King of Spain, and pur­sue such methods as appear to us most likely to secure our anci­ent liber­ties and pri­vi­le­ges. Know all men by these pre­sents that being redu­ced to the last extre­mity, as above men­ti­o­ned, we have una­ni­mously and deli­be­ra­tely dec­la­red, and do by these pre­sents dec­lare, that the King of Spain has for­fe­i­ted, ipso jure, all here­di­tary right to the sove­re­ignty of those coun­tries, and are deter­mi­ned from hen­ce­for­ward not to acknowledge his sove­re­ignty or jurisdiction, nor any act of his rela­ting to the doma­ins of the Low Coun­tries, nor make use of his name as prince, nor suf­fer others to do it. In con­sequence whe­reof we also dec­lare all offi­cers, jud­ges, lords, gentle­men, vassals, and all other the inha­bi­tants of this coun­try of what con­di­tion or qua­lity soever, to be hen­ce­forth dischar­ged from all oaths and obli­gati­ons what­so­ever made to the King of Spain as sove­re­ign of those coun­tries. And whe­reas, upon the moti­ves already men­ti­o­ned, the gre­a­ter part of the Uni­ted Pro­vin­ces have, by com­mon con­sent of their mem­bers, sub­mit­ted to the gover­n­ment and sove­re­ignty of the illustri­ous Prince and Duke of Anjou, upon cer­tain con­di­ti­ons sti­pu­la­ted with his high­ness, and whe­reas the most serene Arch­duke Matthias has resigned the gover­n­ment of these coun­tries with our appro­bation, we com­mand and order all jus­ti­ci­a­ries, offi­cers, and all whom it may con­cern, not to make use of the name, tit­les, great or privy seal of the King of Spain from hen­ce­for­ward; but in lieu of them, as long as his high­ness the Duke of Anjou is absent upon urgent affairs rela­ting to the wel­fare of these coun­tries, having so agreed with his high­ness or otherwise, they shall pro­vi­si­o­nally use the name and title of the Pre­si­dent and Coun­cil of the Province.

And, until such a pre­si­dent and coun­se­lors shall be nomi­na­ted, assem­bled, and act in that capa­city, they shall act in our name, except that in Holland and Zea­land where they shall use the name of the Prince of Orange, and of the sta­tes of the said pro­vin­ces until the afo­re­said coun­cil shall legally sit, and then shall con­form to the directi­ons of that coun­cil agre­e­a­ble to the con­tract made with his high­ness. And, instead of the kin­g’s seal afo­re­said, they shall make use of our great seal, cen­ter-seal, and signet, in affairs rela­ting to the pub­lic, accor­ding as the said coun­cil shall from time to time be autho­ri­zed. And in affairs con­cer­ning the admi­nis­tration of jus­tice, and transacti­ons pecu­liar to each pro­vince, the pro­vin­cial coun­cil and other coun­cils of that coun­try shall use respecti­vely the name, title, and seal of the said pro­vince, where the case is to be tried, and no other, on pain of having all let­ters, docu­ments, and despatches annulled. And, for the bet­ter and effectual per­for­mance hereof, we have orde­red and com­man­ded, and do hereby order and com­mand, that all the seals of the King of Spain which are in these Uni­ted Pro­vin­ces shall imme­di­a­tely, upon the pub­li­cation of these pre­sents, be deli­ve­red to the estate of each pro­vince respecti­vely, or to such per­sons as by the said esta­tes shall be autho­ri­zed and appoin­ted, upon peril of dis­cre­ti­o­nary punishment.

More­o­ver, we order and com­mand that from hen­ce­forth no money coi­ned shall be stam­ped with the name, title, or arms of the King of Spain in any of these Uni­ted Pro­vin­ces, but that all new gold and sil­ver pie­ces, with their halfs and quar­ters, shall only bear such impres­si­ons as the sta­tes shall direct. We order likewise and com­mand the pre­si­dent and other lords of the privy coun­cil, and all other chan­cellors, pre­si­dents, accoun­tants-gene­ral, and to others in all the cham­bers of accounts respecti­vely in these said coun­tries, and likewise to all other jud­ges and offi­cers, as we hold them dischar­ged from hen­ce­forth of their oath made to the King of Spain, pur­su­ant to the tenor of their com­mis­sion, that they shall take a new oath to the sta­tes of that coun­try on whose jurisdiction they depend, or to com­missa­ries appoin­ted by them, to be true to us aga­inst the King of Spain and all his adhe­rents, accor­ding to the for­mula of words pre­pa­red by the sta­tes-gene­ral for that pur­pose. And we shall give to the said coun­se­lors, jus­ti­ci­a­ries, and offi­cers employed in these pro­vin­ces, who have con­trac­ted in our name with his high­ness the Duke of Anjou, an act to con­ti­nue them in their respective offi­ces, instead of new com­mis­si­ons, a clause annul­ling the for­mer pro­vi­si­o­nally until the arri­val of his high­ness. More­o­ver, to all such coun­se­lors, accomptants, jus­ti­ci­a­ries, and offi­cers in these Pro­vin­ces, who have not con­trac­ted with his high­ness, afo­re­said, we shall grant new com­mis­si­ons under our hands and seals, unless any of the said offi­cers are accused and con­vic­ted of having acted under their for­mer com­mis­si­ons aga­inst the liber­ties and pri­vi­le­ges of this coun­try or of other the like maladministration.

We farther com­mand of the pre­si­dent and mem­bers of the privy coun­cil, chan­cellor of the Duchy of Bra­bant, also the chan­cellor of the Duchy of Guel­ders, and county of Zut­phen, to the pre­si­dent and mem­bers of the coun­cil of Holland, to the rece­i­vers of great offi­cers of Beo­os­ter­sheldt and Bewes­ter­sheldt in Zea­land, to the pre­si­dent and coun­cil of Friese, and to the Escou­let of Meche­len, to the pre­si­dent and mem­bers of the coun­cil of Utrecht, and to all other jus­ti­ci­a­ries and offi­cers whom it may con­cern, to the lie­u­te­nants all and every of them, to cause this our ordi­nance to be pub­lished and proc­lai­med throu­ghout their respective jurisdicti­ons, in the usual pla­ces appoin­ted for that pur­pose, that none may plead igno­rance. And to cause our said ordi­nance to be obser­ved invi­o­la­bly, punishing the offen­ders impar­ti­ally and without delay; for so it is found expe­di­ent for the pub­lic good. And, for bet­ter main­ta­i­ning all and every article hereof, we give to all and every one of you, by express com­mand, full power and authority.

In wit­ness whe­reof we have here­u­nto set our hands and seals,

dated in our assem­bly at the Hague, the six and twen­ti­eth day of July, 1581, indor­sed by the orders of the states-general,

and signed J. De Asseliers.

PLAKKAAT VAN VERLATINGHE 26 JULI 1581

De Sta­ten Gene­rael van de geu­nieerde Nederlanden.

Allen den­ge­nen die dese tege­nwo­or­di­ghe sullen sien ofte hoo­ren lesen, saluyt.

Alsoo een yege­lick ken­ne­lick is, dat een Prince van den lande van Godt ges­telt is hooft over zijne onder­sa­ten, om deselve te bewaren ende bes­cher­men van alle onge­lijk, over­last ende ghewelt gelijck een her­der tot bewaer­nisse van zijne scha­pen: En dat d’on­der­sa­ten niet en sijn van Godt gescha­pen tot behoef van den Prince om hem in alles wat hy beve­elt, weder het god­de­lick of ongo­d­de­lick, recht of onrecht is, onder­da­nig te wesen en als sla­ven te die­nen: maer den Prince om d’on­der­sa­ten wille, son­der dewelcke hy egeen Prince en is, om deselve met recht ende redene te regee­ren ende voor te staen ende lief te hebben als een vader zijne kin­de­ren ende een her­der zijne scha­pen, die zijn lijf ende leven set om deslve te bewaren. En so wan­neer hy sulx niet en doet, maer in stede van zijne onder­sa­ten te bes­cher­men, deselve soeckt te ver­druc­ken, t’o­ver­las­ten, heure oude vry­heyt, pri­vi­le­gien ende oude her­ko­men te bene­men, ende heur te gebie­den ende gebru­yc­ken als sla­ven, moet ghe­hou­den wor­den niet als Prince, maer als een tyran ende voor sulx nae recht ende redene magh ten min­sten van zijne onder­sa­ten, beson­dere by deli­be­ra­tie van de Sta­ten van den lande, voor egheen Prince meer bekent, maer ver­la­e­ten ende een ander in zijn stede tot bes­cher­me­nisse van hen­lie­den voor over­ho­oft son­der misbru­yc­ken ghe­co­sen werden:

Te meer so wan­neer d’on­der­sa­ten met oot­mo­edi­ghe vertho­o­ninghe niet en hebben heu­ren voorsz. Prince kon­nen ver­morwen, noch van zijn tiran­nich opset gekee­ren ende also egeen ander mid­del en hebben om heure eighene, heure huy­sv­rou­wen, kin­de­ren ende nae­co­me­linghen aen­ge­bo­ren vry­heyt (daer zy na de wet der natue­ren goet ende bloet schul­digh zijn voor op te setten), te bewaren ende bes­cher­men, gelijck tot diver­sche rey­sen uut gelijcke oor­sa­ec­ken in diver­sche lan­den, ende tot diver­sche tijden geschiet, en d’exem­pe­len ghe­no­egh bekent zijn: twelck prin­ci­pa­lick in dese voorsz. lan­den beho­ort pla­etse te hebben ende stadt te grij­pen, die van allen tijden zijn ghe­re­geert geweest ende hebben ook moeten gere­geert wor­den navol­g­dende den eedt by heure Prin­cen t’heu­ren aen­come gedaen, na uutwij­sen heu­rer pri­vi­le­gien, costu­men ende ouden her­co­men: hebbende oock meest alle de voorsz. lan­den haren Prince ont­fan­gen op con­di­tien, con­trackten ende acco­or­den ende welcke bre­kende, oock nae recht den Prince van de heer­schap­pye van den lande is vervallen.

Nu ist also, dat den Coninck van Spa­en­gien, nae het over­li­jden van hoo­ger memo­rie Key­ser Kaerle de vij­fde, van wien hy alle dese Neder­lan­den ont­fan­ghen hadde, ver­ge­tende de dien­sten die so sijn Heer vader, als hy, van dese lan­den ende onder­sa­ten der­sel­ver had­den ont­fan­ghen, deur dewelcke beson­dere de Coninck van Spa­en­gien soo lof­fe­licke vic­to­rien teghens zijne vyan­den ver­kre­gen hadde, dat zij­nen naem ende macht alle de wereldt deur ver­naemt ende ont­sien wert: ver­ge­tende oock de ver­ma­ninge die de voorsz. Kei­ser­licke Majes­teydt hem t’an­de­ren tijden ter con­tra­rien hadde ghe­daen, heeft dien van den Raede van Spa­en­gien (nef­fens hen wesende) die deu­r­dien zy in dese lan­den en ver­moch­ten egheen bevel te hebben te gou­ver­ne­ren oft de prin­ci­pale sta­ten te bedi­e­nen, gelijck zy in de Coninc­krijc­ken van Napels, Sici­lien, tot Mila­nen, in Indien ende ander pla­et­sen, onder des Conincks geweldt wesende, deden, ken­nende den mees­ten­deel van hen den rijc­kdom ende macht der­sel­ver, had­den eenen nijt teghens dese voorsz. lan­den ende de vry­heyt der­sel­ver in hen herte geno­men, ghe­hoor ende ghe­loof ghe­ghe­ven, denwelc­ken Raedt van Spa­en­gien, oft eeni­ghe van de prin­ci­pale van dien, den voorsz. Coninck tot diver­sche rey­sen voor ooghen ghe­hou­den hebben, dat voor zijn repu­ta­tie ende Majes­teyt beter was, dese voorsz. lan­den van nie­uws te conques­te­ren, om dae­ro­ver vrye­lick ende abso­lu­te­lick te moghen beve­len (t’welck is tyran­ni­se­ren nae zijn beliefte) dan onder alsulc­ken con­di­tien ende rest­rictien (als hy hadde in ‚t over­ne­men van de heer­schap­pye van deselve lan­den moeten zwee­ren) die te rege­ren. Welcke vol­gende den Coninck zedert alle mid­de­len ghesocht heeft dese voorsz. lande te bren­ghen uyt heure oude vry­heydt in een sla­ver­nye onder ‚t gou­ver­ne­ment van de Spa­eg­naer­den: hebbende eerst, onder ‚t decx­sel van de reli­gie, willen in de prin­ci­pa­el­ste ende mach­ti­ghste ste­den stellen nie­uwe bis­schop­pen, deselve begif­tende ende dote­rende met toevo­e­ginghe ende incor­po­ra­tie van de rijckste abdyen, ende hen bys­ettende negen cano­nic­ken, die sou­den wesen van zij­nen Raedt, wae­raf de drie sou­den beson­de­ren last hebben over d’inqui­si­tie, door dewelcke incor­po­ra­tie deselve bis­schop­pen (die sou­den moghen geweest hebben sowel vre­em­de­lin­gen als inghe­bo­rene) sou­den hebben ghe­hadt d’eer­ste pla­et­sen ende voy­sen in de ver­ga­de­ringe van de Sta­ten van de voorsz. lan­den ende geweest zijne cre­a­tu­ren, sta­ende tot zijne bevele ende devo­tie: ende deur de voorsz. toe­ge­vo­echde cano­nic­ken de Spa­ensche inqui­si­tie inge­brocht, dewelcke in dese lan­den altijt so schric­ke­lick ende odieus, als de uuter­ste sla­ver­nye selve, gheweest is, so een yege­lijck is ken­ne­lick: sodat de voorsz. Key­ser­licke Majes­teyt deselve t’an­de­ren tijden den lan­den voor­geslagen hebbende, deur die remon­stran­tie die men aen Zijne Majes­teyt daer­te­ghens gedaen heeft (tho­nende d’a­f­fectie die hy zijne onder­sa­ten was toedraghende) die heeft laten varen: maer niet­te­gen­sta­ende diver­sche remon­stran­tien, so by per­ticu­lire ste­den ende pro­vin­cien, also­ock van eenige prin­ci­pale hee­ren van den lande, nament­lic den heere van Mon­g­tiny ende den grave van Egmondt, tot dien eynde by con­sente van de her­to­ghinne van Parma, doen ter tijt regente over deselve lan­den, by advijse van den Rade van State ende Gene­ra­li­teyt, na Spa­en­gien tot dis­tincte rey­sen geson­den, mon­de­linge gedaen: ende dat ook den voorsz. Coninck van Spa­en­gien deselve mon­de­linghe goede hope hadde ghe­ghe­ven van, nae­vol­gende haer ver­so­eck, dae­rinne te ver­sien, heeft ter con­tra­rien corts daer­naer by brie­ven scher­pe­lick bevo­len de voorsz. bis­schop­pen, op zijn indig­na­tie, ter­stont t’on­fan­gen ende te stellen in de possessie van heure bis­do­m­men ende gein­cor­po­reerde abdyen, de inqui­si­tie te werck te stellen daer se te voo­ren was, ende d’or­don­nan­tie van het con­ci­lie van Tren­ten (die in vele poinc­ten con­tra­rieer­den de pri­vi­le­gien van de voorsz. lan­den) t’ach­ter­vol­gen. Twelck geko­men zijnde ter ooren van de ghe­meynte, heeft met rede­nen oor­sake ghe­ghe­ven van een gro­ote beroerte onder haer ende eenen aftreck van de goede affectie, die zy als goede onder­sa­ten den voorsz. Coninck van Spa­en­gien ende zijne voor­sa­ten alti­jdt toe­ghedragen had­den, beson­der aen­merc­kende dat hy niet alle­en­lick en sochte te tyran­ni­se­ren over hunne per­so­nen ende goet, maer ooc over heure con­s­cien­tien, waer­van zy ver­s­ton­den nie­mant, dan aen Godt alle­ene, ghe­hou­den te wesen reke­ninge te ghe­ven oft te veran­two­or­den: waer­deur ende uut mede­li­jden van de voorsz. ghe­meynte, de prin­ci­pa­el­ste van den adel van den lande hebben in den jare 1566 seker remon­stran­tie over­ghe­ghe­ven, ver­so­ec­kende dat, om de ghe­meynte te stillen ende alle oproer te ver­ho­eden, Zijne Majes­teydt soude de voorsz. poinc­ten, ende beson­der nopende de rigou­re­use onder­so­ec­kinge ende straffe over de reli­gie willen ver­so­eten, dae­rinne tho­o­nende de lie­fde ende affectie die hy tot zijne onder­sa­ten, als een goeder­tie­ren Prince was draghende.

Ende om t’sel­fde al naer­der ende met meer­der autho­ri­teyt den voorsz. Coninck van Spa­eg­nien te ken­nen te ghe­ven ende te vertho­o­nen hoe noo­telick het was voor het lants wel­va­ren, ende om t’sel­fde te hou­den in ruste, sulcke nie­u­wi­che­den af te doen ende het rigeur van de con­tra­ven­tie van den plac­cate, op de saken van der reli­gien gema­eckt, te ver­so­eten, ter begeerte van de voorsz. Gou­ver­nante, Rade van State ende van de Sta­ten Gene­rael van alle de lan­den, als ghesan­ten zijn nae Spa­eng­nien gheschikt gheweest den Marc­kgrave van Ber­ghen ende den voorsz. heere van Mon­tigni in stede van dewelcke ghe­hoor te ghe­ven ende te ver­si­ene op de incon­ve­ni­en­ten die men voor­ghe­hou­den hadde (die mits het uut­stal van dae­rinne in tijts te reme­die­ren so den noot uut heyschte, alre­ede onder de gemeynte meest in alle de lan­den begonst waren hen t’o­penba­ren) heeft, door opru­yen van den voorsz. Spa­ens­chen Raedt, de per­so­o­nen, de voorsz. remon­stran­tie ghe­daen hebbende, doen verc­la­ren rebel ende schul­dig van het crym van lesae Majesta­tis ende alsoo stra­fbaer in lijf ende goet: hebbende dae­ren­bo­ven de voorsz. hee­ren ghesan­ten nama­els (mey­nende de voorsz. lan­den deur ‚t gheweldt van den Her­togh van Alve ghe­he­e­lick gebrocht te hebben onder zijn sub­jectie ende tyran­nye) tegens alle gemeyne rech­ten, oock onder de wreet­ste ende tyran­ni­chste Prin­cen altijt onver­bre­ke­lick onder­hou­den, doen van­ghen, doo­den ende heure goeden confisqueren.

Ende al wast alsoo dat meest de beroerte in dese voorsz. lan­den deur toedoen van de voorsz. regente ende heure adhe­ren­ten in ‚t voorsz. jaer 1566 opghestaen, was ghes­list, ende veele die de vry­heyt des lants voor­s­ton­den, verja­e­ght, ende d’an­dere ver­druct ende t’on­der ghebrocht, soo­dat den Coninck egheen oor­sake ter werelt meer en hadde, om de voorsz. lan­den met gewelt ende wape­nen t’o­ver­vallen: noch­tans om sulc­ken oor­sake die den voor­sey­den Spa­ens­chen Raet lan­ghen tijdt ghesocht ende verwacht hadde (so opent­lick de opge­hou­den ende ghe­in­ter­ci­pieerde brie­ven van den ambassa­deur van Spa­en­gien, Alana, in Vran­krijck wesende, aen de Hertho­ginne van Parma, doen ter tijt geschre­ven, dat uutwij­sden) om te niet te mogen doen alle des landts pri­vi­le­gien, dat nae heu­ren wille by Spa­eng­naer­den tyran­nich­lick te mogen gou­ver­ne­ren, als de Indien ende nie­uwe geconques­teerde lan­den, heeft deur inge­ven ende raedt van deselve Spa­eng­naer­den (tho­o­nende de cleyne affecktie die hy zij­nen goeden onder­sa­ten was toedraghende, con­tra­rie van ‚t gene hy heur, als heur Prince, bes­cher­mer ende goede her­der schul­digh was te doen) nae dese lan­den, om deselve t’o­ver­vallen, gheschickt met gro­ote hey­r­cracht den Her­togh van Alva, ver­maert van stra­fheyt ende cru­de­li­tett, een van de prin­ci­pale vyan­den van deselve lan­den, ver­sel­schapt, om als Raden nef­fens hem te wesen, met per­so­o­nen van gelijcke natuere ende humeuren.

Ende al wast so dat hy hier in de lan­den son­der slach oft stoot is geco­men ende met alle reve­ren­tie ende eere is ont­fan­ghen van de arme inghese­tene, die niet en verwach­ten dan alle goeder­tie­re­nheyt ende cle­men­tie, ghe­lijck den Coninck hen dic­kwils met zijne brie­ven ghe­veyn­sde­lick hadde toe­gheseyt: jae dat hy selfs van mey­ninge was te comen in per­so­one, om in als tot ghe­no­e­ghe van eenen yeghe­lic­ken ordre te stellen: hebbende oock ten tijden van het ver­treck van den Her­to­ghe van Alve nae dese lan­den een vlote van sche­pen in Spa­eg­nien, om hem te voeren, ende een in Zee­lant om hem tegens te comen, tot gro­o­ten exces­si­ven coste van den lande doen toere­e­den, om zijne voorsz. onder­sa­ten t’a­buse­ren ende te beter in ‚t net te bren­gen: heeft niet­te­min den voorsz. Her­to­ghe van Alve ter­stont na zijn com­ste, wesende een vre­em­de­linck, ende niet van den blo­ede van den voorsz. Coninc, verc­laert gehadt com­mis­sie van den Coninck te hebben van opper­ste Capi­teyn, ende corts daer­naer van Gou­ver­neur Gene­rael van den lande, teghens de pri­vi­le­gien ende oude her­co­men des­selfs. Ende openba­rende ghe­no­egh zijn voor­ne­men, heeft ter­stont de prin­ci­pale ste­den ende slo­ten met volcke beset, cas­te­e­len ende sterckten in de prin­ci­pa­el­ste ende mach­ti­chste ste­den, om die te hou­den in sub­jectie, opghe­recht, de prin­ci­pa­el­ste hee­ren, onder ‚t deck­sel van heu­ren raet van doen te hebben ende te willen employe­ren in den dienst van den lande, uut last van den Coninck vri­en­de­lick ont­bo­den: die hem gehoor ghe­ghe­ven hebben, doen van­ghen, tegens de pre­vi­le­gien uut Bra­bant, daer se ghe­van­ghen waren, ghe­voert, voor hem sel­ven (niet wesende heu­ren com­pe­ten­ten rech­ter) doen betich­ten, ten les­ten, son­der hen vol­ko­me­lick te horen, ter doot vero­or­de­elt ende openbaer­lick en schan­de­lick doen doo­den: d’an­dere, beter ken­nisse van de ghe­veyn­stheyt der Spa­en­gaer­den hebbende, hun uuten lande hou­dende, verc­laert ver­be­urt te hebben lijf ende goet, voor sulcks hun goet aen­veerdt ende ghe­con­fisqueert, omdat de voorsz. arme inghese­tene hun niet en sou­den, t’ware met hare sterc­ten oft Prin­cen die heure vry­heyt sou­den moghen voor­staen, con­nen oft mogen teghens ‚t Paus geweld behel­pen, behal­vens noch ontal­licke andere edel­mans ende tre­f­fe­licke bor­ghers, die hy soo om den hals ghebrocht als verja­e­ght heeft, om hunne goeden te con­fisque­ren. De reste van de goede inghese­tene, boven den over­last die zy in heur wijfs, kin­de­ren ende goeden leden, deur gemeyne Spa­ensche sol­da­ten t’heu­ren huyse in ghar­ni­soen lig­ghende, tra­vaille­rende met sovele diver­sche schat­tinghe, so mits heur bedwinghende tot ghel­dinghe tot de bou­winghe van de nie­uwe cas­te­e­len ende for­ti­ci­ca­tie van de ste­den tot heure eyghen ver­druc­kinghe, als met opbren­ghen van hon­der­ste, twin­ti­ghste ende thi­ende pen­ninghen, tot beta­linghe van den cri­j­ghs­lie­den, so by hen mede­ge­bracht, als die hy hier te lande oplichte, om t’employe­ren tegens heur mede landt­sa­ten en degene die het lants vry­heyt met peri­jc­kel van heu­ren lijve aven­tuer­den voor te sta­ene, opdat, de voorsz. onder­sa­ten verarmt wesende, egeen mid­del ter werelt en soude overb­lij­ven om zijn voor­ne­men te belet­ten ende d’in­strucktie, hem in Spa­eg­nien gege­ven, van het lant te trackte­ren als van nie­uws geconques­teert, te beter te vol­bren­ghen. Tot welc­ken eynde hy oock begonst heeft in de prin­ci­pale pla­et­sen d’or­dre van jus­ti­tie nae de maniere van Spa­eg­nien (die­reckte­lick teghens de pre­vi­le­gien van den lande) te veran­de­ren, nie­uwe Raden te stellen ende ten les­ten wesende buy­ten alle vre­ese, soo hem dochte, eenen thi­en­den pen­ninck fort­se­lick willen oprech­ten op de coo­p­manschap­pen ende hand­twerc­ken, tot gant­sche ver­der­fe­nisse van den lande, ghe­he­e­lick op de voorsz. coo­p­manschap ende hand­twerck sta­ende, niet­the­gen­sta­ende meni­chvul­di­ghe remon­stran­tien, by elck landt in ‚t par­ticu­lier, ende oock by alle­ga­der in ‚t gene­rael hem ter con­tra­rien ghe­daen: hetwelck hy oock met ghewelt soude vol­bracht hebben, ten ware gheweest dat deur toedoen van mij­nen heere den Prince van Oran­gien ende diver­sche edel­mans ende andere goede inghe­bo­rene, by den voorsz. Her­togh van Alve uuten lande geban­nen, Zijne Vorst[elijke] G[enade] vol­gende ende meest in haren dienst wesende, ende andere inghese­tene, wel ghe­a­f­fecti­o­neerde tot de vry­heyt van het voorsz. vader­lant, Hollant ende Zee­landt corts daer­naer niet meest en hadde hem afghe­vallen ende hun bege­ven onder de bes­cher­minghe van den voorsz. heere Prince, tegens dewelcke twee lan­den den voorsz. Her­toge van Alve due­rende zijn gou­ver­ne­ment, ende daer­naer den gro­ten Com­man­deur (die naer den voorsz. Her­togh van Alve, niet om te ver­be­te­ren, maer om den­sel­ven voet van tyran­nie by bedeckter mid­de­len te ver­vol­ghen, den voorsz. Coninck van Spa­eg­nien hier te lande gheschickt hadde) hebben d’an­dere lan­den, die zy met heure gar­ni­so­enen ende opge­rechte cas­te­e­len hiel­den in de Spa­ensche sub­jectie, bedwon­gen om heure per­so­o­nen ende alle heure macht te ghebru­yc­ken om die te hel­pen t’on­der­bren­ghen, dies niet meer deselve lan­den, die zy tot heure assi­s­ten­tie als voo­ren emplo­eyeerde, ver­scho­o­nende, dan oft se heur selfs vyan­den waren gheweest: latende de Spa­eng­naer­den, onder ‚t deck­sel van ghe­mu­ti­neert te zijne, ten aensien van den gro­o­ten Com­man­deur in de stadt van Antwer­pen ghewel­dich­lick comen, daer ses weken lanck, tot laste van de bur­ghe­ren, nae hunne dis­cre­tie tee­ren ende dae­ren­bo­ven tot beta­linghe van heure ghe­heyschte sol­dije, die­selve bor­ghe­ren bedwinghende bin­nen mid­de­len tijden (omme van het gheweldt van deselve Spa­eg­naer­den ont­slaghen te wesen) vier hon­dert duy­sent gul­de­nen op te bren­gen, hebbende daer­naer de voorsz. Spa­ensche sol­da­ten, meer­der stou­ti­cheydt ghebru­yc­kende, hen ver­vo­or­dert de wape­nen openbaer­lick teghens het landt aen te nemen, mey­nende eerst de stadt van Bru­es­sele inne te nemen ende in stede van d’or­di­na­rise resi­den­tie van den Prince van den lande, daer wesende, aldaer haren roof­nest te hou­den, t’welk haer niet ghe­luc­kende, hebben de stadt van Aelst overwel­di­gtt, daer­naer de stadt van Maest­richt ende de voorsz. stadt van Antwer­pen ghewel­dich­lick over­vallen, ghesac­cageert, gepilleert, ghe­mo­ort, gebrant en soo getrackteert, dat de tyran­ni­chste ende cru­e­el­ste vyan­den van den lande niet meer oft arger en sou­den con­nen doen, tot onu­ut­spre­ke­licke schade niet alle­en­lick van de arme ingese­tene, maer oock van meest allen de natien van der werelt, die aldaer had­den haer coo­p­manschap ende ghelt. Ende niet­te­gen­sta­ende dat de voorsz. Spa­eg­naer­den by den Rade van State (by denwelc­ken doen ter tijt mits de doot van den voorsz. gro­o­ten Com­man­deur te voren geschiet, het gou­ver­ne­ment van den lande was uut laste ende com­mis­sie van den voorsz. Coninc van Spa­eg­nien aen­veert) ten byzijne van Hie­ro­nomo de Rhoda, om heur over­last, fortse ende gewelt, ‚twelck zy deden, verc­laert ende ghe­con­dicht waren voor vyan­den van den lande, heeft den­sel­ven Rhoda uut zijne autho­ri­teydt (oft, soo ‚t te pre­su­me­ren is, uut krachte van seker secrete instrucktie die hy van Spa­eg­nien hebben mochte) aen­ghe­no­men hooft te wesen van de voorsz. Spa­eg­naer­den ende heure adhe­ren­ten: ende (son­der aensien van den voorsz. Raet van Sta­ten) te gebru­yc­ken den naem ende autho­ri­teyt van den Coninck, te con­ter­fey­ten zij­nen zegel, hem openbaer­lick te dragen als gou­ver­neur ende lie­u­te­nant van den Coninck, waer­deur de Sta­ten zijn geo­or­sa­eckt geweest ten sel­ven tijde met mij­nen voorsz. heere den Prince ende de Sta­ten van Hollant ende Zee­lant t’accorderen:
welck acco­ort by den voorsz. Raede van State, als wet­tige gou­ver­ne­urs van den lande, is ghe­ap­pro­beert ende goet­ge­von­den geweest, om gelij­ker­hant ende een­drach­te­lick de Spang­naer­den, des ghe­mey­nen landts vyan­den, te moghen aen­vech­ten ende uut den lande ver­drij­ven, niet latende noch­tans, als goede onder­sa­ten, bin­nen mid­de­len tijden by diver­sche oot­mo­edi­ghe remon­stran­tien nef­fens den voorsz. Coninck van Spa­eg­nien, met alder vlijt ende alle bequame mid­de­len moghe­lick wesende, te ver­vol­ghen ende bid­den, dat den Coninck ooge ende regardt nemende op de troublen ende incon­ve­ni­en­ten, dier alrede in dese lan­den gheschiedt waren ende noch appa­ren­te­lick ston­den te gheschie­den, soude willen de Spa­eg­naer­den doen ver­trec­ken uuten lande ende straf­fen degene die oor­sake geweest had­den van het sac­caghe­ren ende beder­ven van zijne prin­ci­pale ste­den ende andere onu­ut­spre­ke­licke over­las­ten die zijn arme onder­sa­ten gele­den had­den, tot een ver­tro­os­tinge van degene dien t’o­ver­ko­men was ende tot een exem­pel van andere: maer den Coninck, al was ‚t, dat hy met woor­den hem ghe­liet of teghens zij­nen danke en wille t’sel­fde gheschiet was ende dat hy van mey­ninghe was te straf­fen de hoo­f­den dae­raf ende voor­tane op de ruste van den lande met alle goeder­tie­re­nheydt (als een Prince toebe­ho­ordt) te willen ordre stellen, heeft noch­tans niet alle­en­lick egheen jus­ti­tie oft straffe over deselve doen doen, maer ter con­tra­rien ghe­no­egh met der daet blijc­kende, dat met zij­nen con­sente ende voor­ga­en­den Raede van Spa­eg­nien al gheschiedt was, is by opghe­hou­den brie­ven corts daer­naer bevon­den, dat aen Rhoda ende andre capi­tey­nen (oor­sake van ‚t voorsz. quaet) by den Coninck selve gheschre­ven wort, dat hy niet alle­en­lick heur feyt goet vont, maer heur dae­raf prees ende belo­efde te recom­pen­see­ren, beson­dere den voorsz. Rhoda, als hem gedaen hebbende eenen son­der­linghen dienst, ghe­lijck hy hem oock tot zijn­der weder­co­om­ste in Spag­nien ende alle andere (zijne die­naers van de voorsz. tyran­nie in des lan­den gheweest hebbende) met­ter daet heeft bewesen. Heeft oock ten sel­ven tijde (mey­nende des te meer d’o­o­gen van de onder­sa­ten te verb­lin­den) den Coninck in dese lan­den geson­den voor gou­ver­neur zij­nen bastaer­dt­bro­eder Don Johan van Ois­te­nrijck, als wesende van zij­nen blo­ede, diewelcke onder ‚t deck­sel van goet te vin­den ende t’ap­pro­be­ren d’ac­cord tot Gent gemackt, het toese­g­gen van de Sta­ten voor te sta­ene, de Spa­en­gaer­den te doen ver­trec­ken ende d’au­teurs van de ghewel­den ende desor­dren in dese voorsz. lan­den gheschiedt te doen straf­fen ende ordre op de ghe­meyne ruste van den lande ende heur oude vry­heyd te stellen, sochte de voorsz. Sta­ten te schey­den ende d’een landt voor, d’an­der naer t’on­der te bren­ghen, soo corts daer­naer door de ghe­hen­ghe­nisse Gods (vyand van alle tyran­nie) ondeckt is door opghe­hou­den en ghe­in­ter­ci­pieerde brie­ven, daerby ble­eck dat hy van den Coninck last hadde om hem te regu­le­ren na de instructie ende het bes­cheet dat hem Roda soude ghe­ven, tot meer­der ghe­veyn­sthedt ver­bie­dende, dat se mal­can­de­ren niet en sou­den sien oft spre­ken ende dat hy hem soude nef­fens de prin­ci­pa­ele hee­ren min­lick draghen ende deselve win­nen, tot­ter tijt toe dat hy deur heure mid­del ende assi­s­ten­tie soude mogen Hollant ende Zee­landt in zijn gewelt cri­j­gen, om dan voorts met­ten ande­ren te doen na zij­nen wille. Gelijc oock Don Johan, niet­te­gen­sta­ende hy de paci­fi­ca­tie van Gent ende seker acco­ord, tus­sen hem ende de Sta­ten van alle de lan­den doen gema­eckt, hadde solemp­ne­lick in pre­sen­tie van alle de voorsz. Sta­ten belo­oft ende geswo­ren t’on­der­hou­den, con­tra­rie van dien alle mid­de­len sochte om de Duyt­sche sol­da­ten, die doen ter tijdt alle de prin­ci­pa­el­ste sterc­ten ende ste­den had­den in bewaer­nis­sen, deur mid­del van hunne colo­nellen, die hy hadde tot zij­nen wille ende devo­tie, met gro­ote belof­ten te win­nen ende so deselve sterc­ten ende ste­den te kri­j­ghen in zijn gheweldt, ghe­lijck hy den mees­ten­deel alre­ede ghewon­nen hadde ende de pla­et­sen hiel voor hem toe­ghe­daen, om deur dien mid­del deghene die hen t’so­ec­ken sou­den willen maken, om den voorsz. heer Prince ende die van Hollandt ende Zee­landt oor­loge te hel­pen aen­doen, fey­te­lick daer­toe te bedwinghen ende also een straf­fer ende cru­e­el­der inlandt­sche oor­loge te verwec­ken, dan oyt te voo­ren hadde geweest, twelk (gelijck ‚t ghene dat geveyn­sde­lick ende teghens de mey­ninge uutwen­dich­lick gehan­delt wort, niet lan­ghe en can bedeckt blij­ven) uut­bre­kende eer hy vol­co­me­lick zijne inten­tie gee­f­fectu­eert hadde, heeft t’selve nae zijn voor­ne­men niet con­nen vol­bren­gen, maer noch­tans een nie­uwe oor­lo­ghe in stede van vrede (daer hy hem t’zij­ner koem­ste af van­teerde) verweckt, noch jeghe­nwo­or­de­lick duerende.

Alle t’welck ons meer dan ghe­no­egh wet­ti­ghe oor­sake ghe­ge­ven heeft om den Coninck van Spa­eg­nien te ver­la­ten ende een ander mach­tigh ende goeder­tie­ren Prince, om de voorsz. lan­den te hel­pen bes­cher­men en voor te staen, te ver­so­ec­ken, te meer dat in alsulc­ken desor­dre ende over­last de lan­den bat dan twin­tigh jaren van heu­ren Coning zijn ver­la­ten geweest ende ghe­trackteert niet als onder­sa­ten, maer als vyan­den, heur soec­kende heur eyghen heer met cracht van wape­nen t’on­der te bren­gen, hebbende oock naer de aflij­vicheydt van Don Johan deur den Baron van Selle, onder ‚t deck­sel van eeni­ghe bequame mid­de­len van acco­orde voor te hou­dene, ghe­no­egh verc­laert de Paci­fi­ca­tie van Gendt, die Don Johan uut zij­nen naem beswo­ren hadde, niet te willen advoye­ren en alsoo daghe­licks zwaer­der con­di­tien voor­gheslaghen. Dien niet­te­gen­sta­ende hebben niet willen laten by schrif­te­lijcke ende oot­mo­edi­ghe remon­stran­tien, met inter­ces­sie van de prin­ci­pa­el­ste Prin­cen van Ker­s­te­nrijck son­der ophou­den te ver­so­ec­ken met den voorsz. Coninck te recon­ci­lie­ren ende accor­de­ren, hebbende oock lestmael lan­ghe tijdt onse Ghesan­ten ghe­hadt tot Colen, hopende aldaer, deur tuss­chen­spre­ken van de Key­ser­licke Majes­teydt en de Keu­r­vor­s­ten die daer mede ghe­mo­eyt waren, te ver­kri­j­ghen eenen ver­se­ker­den peys, met eeni­ghe gra­ce­licke vry­heyt, beson­dere van der reli­gie (de con­s­cien­tie ende Godt prin­ci­pa­lic raec­kende), maer hebben by expe­ri­en­tie bevon­den, dat wy met deselve remon­stran­tien ende han­de­linghen niet en con­sten yet van den Coninc verwer­ven, maer dat deselve han­de­lin­gen ende com­mu­ni­ca­tien alle­en­lick voor­gheslaghen wer­den ende dien­den om de lan­den onder­linghe twistich te maec­ken ende te doen schey­den d’een van den ande­ren, om des te gevo­e­che­lic­ker d’een voor ende d’an­der naer t’on­der bren­ghen ende heur eer­ste voor­ne­men nu met alder rigeur teghens haer te werke te stellen: t’welck nae­der­hant wel openbaer­lick geble­ken is by seker plac­caet van pro­scrip­tien, by den Coninck laten uut­gaen, by denwelc­ken wy ende alle de offi­ci­ren ende ingese­tene van de voorsz. geu­nieerde lan­den ende heure par­tye vol­gende (om ons tot meer­der despe­ra­tie te bren­ghen, alo­mme odieus te makene, de traf­ficque ende han­de­linge te belet­ten) verc­laert wor­den voor rebellen, en als sulcx ver­be­urt te hebben lijf ende goet, settende dae­ren­bo­ven op het lijf van den voorsz. heere Prince gro­ote som­men van pen­ninghen, soo­dat wy gant­se­lick van alle mid­dele van recon­ci­li­a­tie wanho­pende ende oock van alle andere reme­die ende secours ver­la­ten wesende, hebben, vol­ghende de wet der natue­ren, tot bes­cher­me­nisse ende bewaer­nisse van onsen ende den andere landt­sa­ten rech­ten, pri­vi­le­gien, oude her­co­men ende vry­he­den van ons vader­lant, van het leven ende eere van onse huy­sv­rou­wen, kin­de­ren ende naco­me­lin­gen, opdat se niet en sou­den vallen in de sla­ver­nye van de Spa­eg­naer­den, ver­la­tende met rechte den Coninc van Spa­eg­nien, andere mid­de­len bedwon­gen geweest voor te wen­den, die wy tot onse meeste ver­se­ke­ringe ende bewaer­nisse van onse rech­ten, pri­vi­le­gien ende vry­he­den voorsz. hebben te rade gevonden.

Doen te wetene, dat wy t’gene voorsz. over­ge­merckt ende door den uuter­sten noot, als voore gedron­gen zijnde, by gemey­nen acco­orde, deli­be­ra­tie ende over­drage, den Coninc van Spa­eg­nien verc­laert hebben ende verc­la­ren mits desen, ipso jure, ver­vallen van zijne heer­scha­pye, gerech­ti­cheyt ende erf­fe­nisse van de voorsz. lan­den ende voor­ta­ene van ege­ene mey­ninghe te zijne den­sel­ven te ken­nen in eenige saken, den Prince, zijne hoo­cheyt, jurisdictie ende domey­nen van dese voorsz. lan­den raec­kende, zij­nen naem als overheer meer te gebru­yc­ken oft by yeman­den toela­ten gebru­yckt te wor­den, verc­la­rende oock dien vol­ghende alle offi­ciers, jus­ti­ciers, smale hee­ren, vassa­len ende alle andere ingese­tene van den voorsz. lande, van wat con­di­tie oft qua­li­teyt die zijn, voor­tane ont­slagen van den eede die zy den Coninck van Spa­eg­nien, als heere van dese voorsz. lan­den gheweest hebbende, moghen eeni­ch­sins ghe­daen hebben oft in hem ghe­hou­den wesen.

Ende gemerckt uut oor­sa­ken voorsz. den mees­ten­deel van de geu­nieerde lan­den, by gemey­nen acco­orde ende con­sente van heure leden, hebben hun beghe­ven ghe­hadt onder de heer­schap­pye ende gou­ver­ne­mente van den Door­luch­ti­ghen Prince den Her­togh van Anjou op seker con­di­tien ende poinc­ten, met Zijne Hoo­gheyt aen­ghe­gaen ende gheslo­ten, dat oock de Door­luch­ti­cheyt van den Eer­t­zher­togh Matthias het gou­ver­ne­ment gene­rael van den lande in onse han­den heeft gere­signeert ende by ons is geac­cep­teert gheweest, ordon­ne­ren ende beve­len allen jus­ti­ciers, offi­ciers ende andere die t’sel­fde eeni­ch­sins aen­gaen ende raken mag, dat zy voor­ta­ene den naem, titele, gro­ote ende cleyne zeghe­len, con­tre-zeghe­len ende cachet­ten van den Coninck van Spa­eg­nien ver­la­ten ende niet meer en gebru­yc­ken en dat in pla­etse van dien, soo lan­ghe de Hoo­cheydt van den voorsz. Her­togh van Anjou, om noo­de­licke affairen, het wel­va­ren van dese voorsz. lan­den rakende, noch van hier absent is (voor so vele den lan­den met de Hoo­gheyt van den voorsz. Her­togh van Anjou gecon­trackteert hebbende aen­gaet) ende ander­sins d’an­dere by maniere van voorraet ende pro­vi­sie sullen aen­ne­men ende ghebru­yc­ken den tytele ende naem van ‚t hooft ende land­traet, en mid­de­ler­ti­jdt dat t’selve hooft ende Rae­den vol­co­me­lik ende dade­lick ghe­no­emt, beschre­ven ende in oef­fe­ninghe van hen­nen staet ghe­tre­den sullen zijn, onsen voorsz. name.

Wel­ver­sta­ende dat men in Hollandt ende Zee­lant sal ghebru­yc­ken den naem van hoogh gebo­ren Vorst den Prince van Ora­en­gien ende de Sta­e­ten van desel­ven lan­den, tot­ter tijt toe den voorsz. land­tra­edt date­lick sal inghes­telt wesen, en sullen hun alsdan regu­le­ren ach­ter­vol­ghende de con­sen­ten, by hun-lie­den, op de instrucktie van den lan­traet ende con­trackt, met Zijne Hoo­gheyt aen­ge­gaen, ende in pla­etse van des voorsz. Conincks zeghe­len, men voor­ta­ene gebru­yc­ken sal onsen gro­o­ten zeghel, con­tre-zeghel ende cachet­ten in saec­ken, raec­kende de ghe­meyne rege­ringhe, daer­toe den land­tra­edt vol­ghende heure instructie sal ghe­au­tho­ri­seert wesen: maer in saec­ken, raec­kende poli­tie, admi­nis­tra­tie van juis­ti­tie ende andere par­ticu­liere, in elck lant beson­dere, sal gebru­yckt wor­den by de Pro­vin­ci­ale ende andere Raden den naem ende titele ende zeghel van den lande respecti­ve­lick, daer t’sel­fde valt te doene, son­der ander, al op de pene van nul­li­teyt van de brie­ven, bes­che­e­den oft depe­s­chen, die con­tra­rie van t’gene voorsz. is, ghe­daen oft ghese­ghelt zullen wesen. Ende tot beter ende seker­der vol­co­minghe ende effectua­tie van t’gene voorsz. is, hebben ghe­or­don­neert ende bevo­len, ordon­ne­ren ende beve­len mits desen, dat alle des Conincks van Spa­eg­nien zeghe­len, in dese voorsz. geu­nieerde lan­den wesende, ter­stont nae de pub­li­ca­tie van desen, ghebrocht sullen moeten wor­den in han­den van de Sta­ten van elcke van de voorsz. lan­den respeckti­ve­lick oft den­ghe­nen, die daer­toe by deselve Sta­ten spe­ci­a­lick sullen wesen ghe­com­mit­teert ende geau­tho­ri­seert, op pene van arbit­rale correcktie. Ordo­ne­ren ende beve­len dae­ren­bo­ven, dat voor­ta­ene in ege­en­der­hande munte van de voorsz. gheu­nieerde lan­den sal gheslaghen wor­den den naem, titele ofte wape­nen van den voorsz. Coninck van Spa­eg­nien, maer alsulc­ken slagh ende forme als ghe­or­don­neert sal wor­den tot eenen nie­u­wen gou­den ende sil­ve­ren pen­ninck met zijne ghe­de­el­ten. Ordo­ne­ren ende beve­len insghe­lijcks den pre­si­dent ende andere hee­ren van den Secree­ten Raede, mit­s­ga­ders alle andere cant­se­lers, pre­si­den­ten ende hee­ren van den Rae­den pro­vin­ci­ael ende alle die pre­si­den­ten oft eer­ste reke­n­me­es­ters ende andere van allen de reken­ka­me­ren, in de voorsz. lan­den respecktive wesende, ende alle andere offi­ciers ende jus­ti­ciers, dat zy (als heur voor­ta­ene ont­slagen hou­dende van den eedt, die zy den Coninc van Spa­eg­nien hebben respecti­ve­lic naer luyt heu­rer com­mis­sien gedaen) schul­dich ende gehou­den sullen wesen in han­den van den Sta­ten ‚s lants, dae­ron­der zy respective resor­te­ren, oft heur spe­ci­ale gecom­mit­teerde te doen eenen nie­u­wen eedt, daer­mede zy ons swee­ren ghe­trou­wi­cheydt teghens den Coninck van Spa­eg­nien ende allen zijne aenhan­ghers, al naer­vol­ghende het for­mu­lair, dae­rop by de Gene­rale Sta­ten gheraempt.
Ende sal men de voorsz. rae­den, jus­ti­ciers ende offi­ciers, gese­ten onder de lan­den (met de Hoo­cheydt van den Her­togh van Anjou ghe­con­trackteerdt hebbende, van onsent wegen) ghe­ven ackte van con­ti­nua­tie in hunne offi­tien, ende dat by maniere van pro­vi­sie, tot­ter aen­compste toe van zijne voorsz. Hoo­gheyt, in pla­etse van nie­uwe com­mis­sien, inhou­dende cassa­tie van heure voor­ga­ende, ende voorsz. rae­den, jus­ti­ciers ende offi­ciers, ghese­ten in den lan­den, met zijne voor­seyde Hoo­gheyt niet ghe­con­trackteert hebbende, nie­uwe com­mis­sien onder onsen naem ende zeghel, ten ware noch­tans dat d’im­pet­ran­ten van heure voorsz. eer­ste com­mis­sien weder­spro­ken ende ach­ter­ha­elt wer­den van con­tra­ven­tie der pre­vi­le­gien des landts, onbe­ho­or­lic­kheyt oft ander dier­ge­lijcke saecken.

Ont­bie­den voorts den pre­si­dent ende luy­den van den Secre­ten Raede, can­ce­lier van den Her­to­gh­do­mme van Bra­bandt, mit­s­ga­ders den cant­se­ler van den Furs­ten­do­mme Gelre ende Gra­e­ffschap Zut­phen, (pre­si­dent ende luy­den van den Raede in Vla­en­de­ren), pre­si­dent ende luy­den van den Raede in Hollant, rent­me­es­te­ren oft de hoo­ghe offi­cie­ren van Beo­ist- ende Bewes­ter­schelt van Zee­lant, pre­si­dent ende Raede in Vrieslant, den schou­tet van Meche­len, pre­si­dent ende luy­den van den Raede van Utrecht ende allen ande­ren ius­ti­cie­ren ende offi­cie­ren wien dat aen­gaen mach, heu­ren ste­de­hou­de­ren ende eenen yeghe­lic­ken van hen­lie­den beson­dere, soo hem toebe­ho­o­ren sal, dat zy dese onse ordon­nan­tie con­di­ghen ende uutro­epen over alle den bedrijve van heure jurisdictie ende daer men is gewo­on­lick pub­li­ca­tie ende uutro­epinge te doene, sodat nie­mant des cause van igno­ran­tie pre­ten­de­ren en mach, ende deselve ordon­nan­tie doen onder­hou­den ende ach­ter­vol­ghen onver­bre­ke­lick ende son­der infracktie, daer­toe rigo­re­u­se­lick bedwinghende die over­tre­ders in der manie­ren voorsz. son­der ver­drach oft dis­si­mu­la­tie: want wy tot wel­va­ren van den lande also hebben bevon­den te beho­o­ren. Ende van des te doene ende wes dae­raen cle­eft, ghe­ven wy u ende elc­ken van u die ‚t aen­gaen mach, vol­co­men macht, autho­ri­teydt ende son­der­lingh bevel.

Des t’o­or­conde hebben wy onsen zegel hie­raen doen hanghen.

Ghe­ghe­ven in onse ver­ga­de­ringhe in ‚s Gra­ve­nhaghe, den sessen­twin­ti­chs­ten Julij MDLXXXI.

Op de plijcke stont gheschre­ven: Ter ordon­nan­tie van de voor­no­emde Staten.

Ende ghe­te­kent, J. van Asseliers.